Ορισμός Φιλοσοφίας

 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Υπάρχουν δύο ορισμοί . Και οι δύο απορρέουν από μια μοναδική και αδιαμφισβήτητη αλήθεια , την υποκειμενικότητα . Και αυτό είναι που τους κάνει ισχυρούς .

Ο ορισμός της Φιλοσοφίας είναι από μόνος του ένα φιλοσοφικό ερώτημα . Οι εκάστοτε φιλόσοφοι , σύμφωνα με το εννοιολογικό περιεχόμενο που προσάπτουν στη φιλοσοφία , δημιουργούν και το ανάλογο φιλοσοφικό ρεύμα . Γενικώς θα μπορούσε να διατυπώσει κανείς ότι « φιλοσοφική σκέψη είναι η διανοητική διερεύνηση βαθέων ερωτημάτων για την σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο και την θέση του σ ' αυτόν » .

Η φιλοσοφία βέβαια δεν αρκείται στην ανάλυση της πραγματικότητας του εμπειρικού κόσμου , αλλά διατυπώνει προτάσεις για την αλλαγή του . Ένας φιλόσοφος δεν αρκείται στο να διατυπώσει πώς έχουν τα πράγματα , αλλά προχωρά και σε συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς θα μπορούσαν να είναι . Εύστοχα ο Bertrand Russell διατυπώνει πως « φιλοσοφία είναι μια δεξαμενή γνώσεων που ακόμα είναι ανέτοιμες προς εξειδικευμένη επιστημονική διαπραγμάτευση ».

Επομένως , όπως έχει ιστορικά αποδειχθεί άλλωστε , η φιλοσοφία είναι η επιστήμη των επιστημών , ο κορμός της διεπιστημονικής γνώσης , ο άσβεστος πόθος αναζήτησης του ανθρώπου . Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι σύγχρονες θετικές επιστήμες ( Μαθηματικά , Φυσική , Χημεία , Ιατρική , Αστρονομία κ.α. ) αλλά και μεταγενέστερες θεωρητικές ( Ψυχολογία , Κοινωνιολογία κ.α. ) ξεπήδησαν από το φιλοσοφικό στοχασμό .

Η Φιλοσοφία διαιρείται σε κλάδους . Ο τομέας της Φιλοσοφίας που διερευνά το αν πρέπει ή όχι ο άνθρωπος να ενεργεί με κάποιους τρόπους ή να υιοθετήσει κάποιους γενικούς κανόνες που να καθορίζουν τις ενέργειες του , ονομάζεται Ηθική. Ο τομέας που ασχολείται εκτεταμένως με την αντίληψη του καλού , του ωραίου και των αντιστρόφων τους ονομάζεται Αισθητική. Ο κλάδος που διερευνά τα όρια , την προέλευση και την ποιότητα της ανθρώπινης γνώσης ονομάζεται Γνωσιολογία. Ο τομέας που ασχολείται με το επέκεινα , με εκείνο που εμπειρία δεν μας αποκαλύπτει , ονομάζεται Μεταφυσική ( που δεν πρέπει να συγχέεται με εξωεπιστημονικούς κλάδους όπως η Παραφυσική ) και ένας παραπλήσιος με τη Μεταφυσική κλάδος που ασχολείται εξειδικευμένα με το Ον και τις ιδιότητές του ονομάζεται Οντολογία ( κλάδος που δεν πρέπει να συγχέεται με τη Θεολογία και τα θρησκευτικά δόγματα ) . Όλοι οι παραπάνω κλάδοι διαιρούνται σε αρκετές υποενότητες , καλύπτοντας έτσι μια τεράστια θεματική που απλώνεται σε όλο το εύρος του σύγχρονου επιστημονικού κόσμου , είτε πρόκειται για Θετικές , είτε για Θεωρητικές , είτε για Τεχνολογικές επιστήμες .

Παρόλο το εύρος της έννοιας της Φιλοσοφίας , δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι πρόκειται για επιστήμη ( και μάλιστα τη " μητέρα " επιστήμη ) . Επομένως η μέθοδος ενός στοχασμού , ώστε αυτός να ονομασθεί φιλοσοφικός , πρέπει να τηρεί συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια και στάδια . Αυτά τα στάδια είναι εκείνα της Παρατηρήσεως , της Υποθέσεως , του Πειράματος , της Απόδειξης και της Επαναλήψεως . Ο φιλοσοφικός στοχασμός απαραίτητα πρέπει να εγκολπώνει την επιστημονική αποδεικτική διαδικασία .

Η λέξη ετυμολογικά είναι σύνθετη και προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό < φιλείν > ( που σημαίνει αγάπη ) και το δεύτερο συνθετικό , τη λέξη < σοφία > .

ΟΡΙΣΜΟΣ :

Φιλοσοφία είναι το μαρτύριο που θα σε βασανίζει κάθε στιγμή , κάθε δέκατο του δευτερολέπτου της ύπαρξής σου . Εκείνο που δεν θα σε αφήνει να ησυχάσεις τα βράδια , εκείνο που θα σε κάνει εχθρό του ανθρώπου . Είναι ένας τρόπος που δεν έχει τρόπους , μια απελευθέρωση που σε αφανίζει . Εκείνο το σουβλερό θραύσμα υαλοπίνακα που θα τρυπώσει στις ανοιχτές πληγές σου μέχρι να στερέψεις από κραυγές . Εκείνο που θα ανεβάζει τους σφυγμούς σου στο ζενίθ , όταν συλλογίζεσαι κάποιο χάραμα το θάνατο , ενώ λαγοκοιμάσαι .

Και αν σταματήσω να αναπνέω , και αν η καρδιά μου σταματήσει , αν διαβώ το κατώφλι του μηδενός ? Τότε τί ? Ποτέ πια . Τι πάει να πει ποτέ πια ? Μέχρι πότε ? Για πάντα τίποτε . Για πάντα μηδέν , οριστικά και αμετάκλητα . Ο καθένας μόνος του . Ο καθένας στο δικό του , προσωπικό κενό . Δένεσαι , συναναστρέφεσαι , ομαδοποιείσαι . Και όλα αυτά για να τονίσουν την δική σου απόλυτη προσωπική μοναξιά . Κανείς δεν σε ακολουθεί . Ο καθένας στην δική του μεγάλη ώρα , στο ασφαλές ραντεβού με το παντοτινό τίποτε . Μελέτη θανάτου . Μελέτη του δικού σου προσωπικού θανάτου . Όλα τα άλλα έχουν λυθεί ή όλα τα άλλα θα λυθούν . Έργο της φιλοσοφίας , λοιπόν , είναι ο θάνατος .

Φιλοσοφία είναι να έχεις μπροστά σου το θάνατο , να έχεις μέσα σου ριζωμένο το θάνατο . Να μάθεις να ζεις από αυτόν . Διαφορετικά δεν ζεις , τοποθετείσαι στον χώρο . Έτσι μόνο σκέφτεσαι και εκφράζεσαι ελεύθερα . Όταν έχεις το θάνατο μπροστά σου , δεν υπάρχουν εμπόδια . Όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα . Θα πεις αυτό που θες χωρίς τύπους . Θα σκεφτείς αυτό που θες χωρίς δισταγμό . Μία και μοναδική ευκαιρία έχεις να το κάνεις και θα το κάνεις . Και θα ακουστείς . Και θα σε θαυμάσουν . Θα σε θαυμάσουν τόσο πολύ , που θα σε φθονήσουν , για το γεγονός και μόνο , ότι εσύ βρήκες τον τρόπο να χρησιμοποιήσεις τον θάνατό σου για να φτιάξεις ύπαρξη . Θα είσαι αυθεντικός και πρωτότυπος , δημιουργικός και αδέσμευτος . Γιατί μία ευκαιρία σου δίνεται να παίξεις τον ρόλο σου . Και ξέρεις ότι κανείς δεν χειροκροτά μια μαριονέτα . Κανείς δεν έχει ανάγκη ένα σκιάχτρο , μια διπλωματία , έναν αχυράνθρωπο . Τότε θα είσαι εσύ . Θα έχεις χτίσει το πρόσωπο . Το ιδανικό πρόσωπο .

Θα φτάσεις σε αυτό το ορόσημο , και πάλι θα ξυπνήσεις κάποιο χάραμα από την ιδέα του θανάτου . Και πάλι θα γίνεις μικρός . Και αυτό θα γίνεται συνέχεια . Μόνο που εσύ θα το ξέρεις , θα το καταλαβαίνεις . Θα έχεις βρει ένα κλειδί . Ποιό κλειδί ? Μια ιδιότητα . Ότι είσαι πρόσωπο . Ότι δεν μπορείς να αποφύγεις με τίποτα το βασανιστήριο της σκέψης , δεν μπορείς να αποφύγεις να υπάρξεις αληθινά . Η τιμωρία του να σκέπτεσαι και να παράγεις σκέψεις και ιδέες , όχι μόνο για σένα , αλλά και για τους άλλους .

Ο φιλόσοφος καταλαβαίνει ότι είναι στο σωστό δρόμο , όταν συνειδητοποιεί , ότι όσο προχωράει στην σκέψη και την επιστήμη , τόσο περισσότερο αισθάνεται την αδυναμία της γνώσης του . Δεν μαζεύει βιβλία στην βιβλιοθήκη του , μαζεύει " γιατί " . Αυτά είναι η περιουσία του . Και τότε καταλαβαίνει ότι είναι στον σωστό δρόμο . Όταν αντιληφθεί , ότι οι ερωτήσεις είναι σημαντικότερες από τις απαντήσεις . Αυτές είναι το καύσιμο της ύπαρξης . Κάθε απάντηση είναι και ένα μικρό τέλος . Και όταν θα έλθει η μεγάλη ώρα θα είναι έτοιμος να υψωθεί στο υπέρτατο βάθρο , στην οντολογική αξία ενός ξερού φύλλου , που το παίρνει ο αέρας και το αφανίζει σε κάποιο υδάτινο ρεύμα . Και όλοι οι άλλοι ? Την ίδια τύχη θα έχουν , πολύ πιο οδυνηρή , όμως . Θα πεθάνουν χωρίς να καταλάβουν ότι πέθαναν . Όπως έζησαν χωρίς να υπάρξουν .

Χρειάζεται ηφιλοσοφία ?

Πριν μερικά χρόνια ο καθηγητής Πελεγρίνης διατύπωσε το ερώτημα : « τι θα γινόταν αν απεργούσαν οι φιλόσοφοι ? » . Ένα ερώτημα , η απάντηση του οποίου , προκαλούσε αμηχανία και τον έκανε , όπως έλεγε , μελαγχολικό . Είναι γεγονός , όταν απεργούν οι γιατροί , κάποιοι άνθρωποι που χρειάζονταν την φροντίδα τους , ίσως να πεθάνουν ή θα υποφέρουν από τους πόνους ή όταν απεργούν οι εργάτες αποκομιδής απορριμμάτων βουλιάζουμε στα σκουπίδια , που παράγουμε καθημερινά . Αν απεργήσουν οι φιλόσοφοι όμως , τι θα γινόταν ? Τίποτα ! Δεν θα γινόταν απολύτως τίποτα . άλλαζε Δεν θ ' κάτι για να υποδηλώσει την αποχή από το έργο τους . Εδώ κάποιος θα μπορούσε να συμπεράνει την αχρηστία των φιλοσόφων και του έργου τους και η υπόθεση να κλείσει οριστικά . Όμως ας δούμε πως αλλιώς μπορεί να είναι τα πράγματα .

Αν ρωτούσαμε έναν επιμελή μαθητή , που έχει διαβάσει την απολογία του Σωκράτη και τον μύθο του σπηλαίου του Πλάτωνα , για το ρόλο της φιλοσοφίας , θα παίρναμε πιθανότατα μια απάντηση του τύπου : « φιλοσοφία είναι ο δρόμος για την απόκτηση της « πραγματικής » γνώσης , της « ανακάλυψης » της αλήθειας , του « καλού » και του « κακού » , του σωστού και του λάθους και εν τέλει της κατάκτησης της σοφίας » . Ο μαθητής θα έδινε έναν ορισμό ( αυτόν ή οποιονδήποτε παρόμοιο « σωστό » ορισμό ), για τη φιλοσοφία , συνθέτοντας την πρότασή του με « λέξεις » το νόημα των οποίων , θα μπορούσε να ερμηνευτεί διαφορετικά από τον καθένα . Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει ασυμβατότητα στον κόσμο των ιδεών των ανθρώπων . Φανταστείτε δυο φίλους που βλέπουν μια ταινία . Ο ένας υποθέτει ότι το νόημα της ταινίας είναι αυτό και ο άλλος καταλήγει με βεβαιότητα σε διαφορετικό συμπέρασμα , ενώ τελικά και οι δυο απέχουν πολύ από το νόημα που ήθελε να δώσει ο σκηνοθέτης . Η γλώσσα μας έχει την ιδιότητα να δίνει νοήματα και έννοιες από τον κόσμο των ιδεών στον κόσμο των γεγονότων και οι άνθρωποι συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε λέξεις που περιγράφουν έννοιες όπως « η αλήθεια »,« η πραγματική γνώση » ή « το καλό και το κακό » , προσπαθώντας να χαρακτηρίσουμε γεγονότα της εμπειρίας και του κόσμου μας προσδίδοντάς τους νόημα ή αξία . Θεωρούμε ότι οι λέξεις αυτές έχουν το ίδιο νόημα ή την ίδια αξία για όλους τους ανθρώπους , αγνοώντας τα « γλωσσικά παιχνίδια » που ενδεχομένως δημιουργούν παρανοήσεις και μύθους . Μιλώντας , ξεχνάμε ότι διαφορετικά χρησιμοποιείται για παράδειγμα η λέξη « καλός » όταν λέμε « αυτός είναι καλός άνθρωπος » , και διαφορετικά όταν λέμε « αυτός είναι καλός ποδοσφαιριστής » ή « καλός στρατιώτης » . Η αδυναμία της γλώσσας να αντιστοιχίσει ( πλήρως ) λέξεις του κόσμου των ιδεών στον κόσμο των γεγονότων , δημιουργεί μύθους και προκαταλήψεις που στη πορεία του χρόνου θεωρούνται αδιαμφισβήτητες πραγματικότητες . Οι « πραγματικότητες » αυτές δημιουργούν κάποια πρίσματα μέσα από τα οποία βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα . Τα πρίσματα αυτά , οι « παραμορφωτικοί φακοί » μέσα από την « αλήθεια » των οποίων οι άνθρωποι συνηθίζουμε να ρυθμίζουμε τη ζωή μας και τη συμπεριφορά μας , ποικίλουν σε κάθε εποχή ανάλογα με τις κυρίαρχες πεποιθήσεις . Ιστορικά , ο άνθρωπος ήρθε σε επαφή με την « αλήθεια » , υπό το πρίσμα της « πραγματικότητας » που του υποδείκνυε άλλοτε η φύση , άλλοτε οι θεοί , άλλοτε η δύναμη της γνώσης , ή η αυθεντία της επιστήμης , η σπουδαιότητα της τεχνολογίας , η φυσικότητα της εξουσίας , η αναγκαιότητα της κοινωνικής καταξίωσης κλπ .

Όλοι αυτοί οι « φακοί » δια μέσου των οποίων οι άνθρωποι θεωρούν ότι « βλέπουν » την αλήθεια και με πυξίδα την « αλήθεια » τους , ρυθμίζουν την ζωή τους και την ζωή των γύρω τους , δεν είναι τίποτε άλλο παρά εγκατεστημένες ιδέες , που προέρχονται από φιλοσοφικές θεωρίες του μακρινού ή κοντινού παρελθόντος . Οι θεωρίες αυτές , άλλες περιγράφοντας τον τύπο της ζωής , που θα έπρεπε να υιοθετούμε όλοι ως σύνολο , κι άλλες τον τρόπο της ζωής , έκαστο που θα έπρεπε να ακολουθεί καθ ' πρόσωπο , όπου ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές του , τρέφουν και συντηρούν τις ιδέες . Οι ιδέες οδηγούν τους ανθρώπους σε αποφάσεις , νόμους , κανόνες , αρχές , και συμπεριφορές . Για τις ιδέες τους οι άνθρωποι ζουν και πεθαίνουν , κάνουν πολέμους , δημιουργούν τέχνη , φτιάχνουν επιχειρήσεις , πολιτεύονται , φανατίζονται , παλεύουν , κάνουν ανακαλύψεις , επινοούν επιστήμες , αντιστέκονται , διαφωνούν , γίνονται ομάδες , εξουσιάζουν , εξοντώνουν , επαναστατούν , απελευθερώνονται . Επομένως οι ιδέες παράγουν τα γεγονότα .

Οι φιλοσοφικές θεωρίες λοιπόν , είτε εν γνώσει είτε εν αγνοία μας , φτιάχνουν τον κόσμο των αρχών , των πίστεων και των πεποιθήσεών μας , δίνοντας νόημα στις πράξεις μας και στα γεγονότα του κόσμου μας . Αυτό το φανταστικό κατάστιχο του μυαλού μας , στο οποίο έχουν καταχωριστεί επιλεκτικά τα αποστάγματα των θεωριών του παρελθόντος καθορίζει τις επιλογές , τα κριτήρια και τις θέσεις μας .

Τι θα συνέβαινε αν απεργήσουν οι φιλόσοφοι ? Τι θα γινόταν χωρίς φιλοσοφία ?

Χωρίς φιλοσοφία , όλοι μας θα παραμείνουμε εγκλωβισμένοι να κοιτάμε τη ζωή μας μέσα από παραμορφωτικούς φακούς , που έχουν κατασκευάσει οι στοιχειωμένες θεωρίες του παρελθόντος . Ο κόσμος των γεγονότων μας , θα νοηματοδοτείται από τα πλανώμενα φαντάσματα των ιδεών . Χωρίς φιλοσοφία , οι διαμορφωμένες πεποιθήσεις θα ανακυκλώνονται , θα συγκρούονται , θα πολώνονται , θα φανατίζουν και θα συντηρούν τις ψευδαισθήσεις και τους μύθους , που καθορίζουν τις επιλογές μας . Χωρίς φιλοσοφία , τα είδωλα , οι θεοί , οι θρησκείες , τα έθνη , οι πολιτισμοί , οι αξίες , θα παραμένουν , ως παράγοντες έριδας σε μια αρένα , που θα κυριαρχείται από συμφέροντα και συνωμοσιολογίες . Η κριτική θα παραμείνει εγκλωβισμένη σε κριτήρια , που αποτελούν μνημόσυνα νεκρών θεωριών και ιδεολογιών . Ο « κοπαδισμός » και η ομογενοποίηση , θα συνιστούν το καταφύγιο για τις φοβίες απέναντι στη διαφορετικότητα και το άγνωστο . Οι βεβαιότητες θα γίνουν ακόμα πιο βέβαιες μέχρι βαθμού ακαμψίας .

Χωρίς φιλοσοφία , ερωτήματα του τύπου τι πρέπει να πράττω , τι έχει αξία , τι είναι σωστό , θα αποκτούν ερμηνείες στο πλαίσιο καρκινωμένων ηθικοπλασιών , που δημιουργούν πλαστές ασφάλειες , τύψεις και συνειδησιακά άλλοθι . Χωρίς φιλοσοφία όλα θα παραμένουν τα ίδια ή θα μεταβάλλονται σε μεγακύκλους . Αναπάντητα ερωτήματα όπως : « τι εννοούμε πραγματικότητα , τι είναι αλήθεια , τι είναι και αν υπάρχει ελεύθερη βούληση , θα παραμείνουν αναπάντητα ή θα ξεχαστούν σαν ερωτήματα χωρίς νόημα . Χωρίς φιλοσοφία οι « εικονικοί » ογκόλιθοι που έχει κατασκευάσει ο νους μας και οι κοινές πίστεις της παράδοσης θα φράζουν το δρόμο που οδηγεί πιο παραπέρα . Θα συνεχίζουμε να σκοντάφτουμε πάνω στους βράχους των πεποιθήσεων , των ιδεών , των αρχών που κάποιοι επινόησαν πριν από μας για να δώσουν νόημα και να εξηγήσουν τη ζωή τους και θα σκοντάφτουμε λες και οι επινοημένοι βράχοι στ ' αλήθεια υπάρχουν . Θα σκοντάφτουμε πάνω τους ξανά και θα γυρίζουμε γύρω - γύρω και μετά πάλι εκεί , ένα σαν τα παιδικά αυτοκινητάκια που όταν χτυπήσουν σ ' εμπόδιο γυρίζουν πίσω και μετά συνεχίζουν , ξανά και ξανά μέχρι να τους τελειώσουν οι μπαταρίες .

Και τι σημαίνουν όλα αυτά ? Σημαίνει άραγε ότι αν τελικά δεν απεργήσουν οι φιλόσοφοι θα αλλάξει κάτι ? Θα καταρρίψουμε τους μύθους του παρελθόντος και θα ελευθερωθούμε από τα ... « δεσμά του σπηλαίου » ? Το πιθανότερο είναι πως όχι . Μάλλον , τη θέση των παλιών μύθων θα πάρουν άλλοι νέοι και την θέση των « δεσμών » θα πάρουν άλλοι παραμορφωτικού φακοί που θα μας δείχνουν τις αποδεδειγμένες νέες « αλήθειες » . Αυτό όμως που έχει για μας σημασία είναι ότι οι νέοι μύθοι , οι νέες ιδέες , οι νέες φιλοσοφίες , θα είναι οι δικές μας νοηματοδοτήσεις στον δικό μας κόσμο των γεγονότων . Θα είναι πέρα από τα απομεινάρια και τα απολιθώματα της φιλοσοφίας των « άλλων » και θα είναι ένα « άνοιγμα » σε μια δέσμη νέων ερμηνειών , των απαντήσεων και των ερωτημάτων .

Θα είναι το σημάδι της δικής μας γενιάς στον μακρύ δρόμο της ανθρώπινης ζωής , που θα δείχνει , μεταξύ των άλλων , το γιατί εμείς θεωρούμε , ότι αξίζει να ζει παρά να πεθαίνει κανείς .