ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΣΩΤΟΥ
Ο ΣΤΟΡΓΙΚΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ
Η σημερινή, η δεύτερη Κυριακή του Τριωδίου, η Κυριακή του Ασώτου, κατά την οποία ακούγεται η πασίγνωστη παραβολή του αποστάτη νέου, που προσπάθησε εγωιστικά να ανεξαρτητοποιηθεί και να αποτινάξει από πάνω του την πατρική φροντίδα, μας καταγράφει παραστατικά και με τον πλέον πρακτικό τρόπο τη διαδρομή της Μετανοίας. Τονίζουμε και πάλι ότι "Μετανοώ", σημαίνει αλλάζω μυαλά. Μετανοώ σημαίνει, αλλάζω πορεία.
Ευρισκόμενοι, αγαπητοί Χριστιανοί, στην ευλογημένη περίοδο του Τριωδίου, στην περίοδο όπου μας δίνεται η εύκαιρα, για πιο έντονη και πιο συχνή επικοινωνία με το Θεό, για πνευματική ανανέωση και επαναπροσδιορισμό της ζωής, μιλάμε και πάλι για τη "Μετάνοια".
Ένας άνθρωπος έχει δύο γιούς. Ο νεώτερος γιός ζητάει χωρίς περιστροφές από τον πατέρα του το μερίδιό του από την κληρονομιά.
Απ’ εδώ αρχίζει η αφροσύνη του ανθρώπου, που φεύγει «εις χώραν μακράν», όπου ανοήτως κατασπαταλά τις θείες δωρεές και καταρρακώνει τη ψυχή του στην αυτοεξορία και στην απομάκρυνση, από την πατρική στοργή, με ερέθισμα την αναζήτηση της ευτυχίας .
Όμως, ο «ατίθασος», ο «απερίσκεπτος», όπως αρκετοί θα τον χαρακτήριζαν, «έρχεται εις εαυτόν» και συμμαζεύει τα συντρίμμια της ψυχής του και παίρνει την οριστική απόφαση, για επιστροφή στην πατρική θαλπωρή και αγάπη. Επιστρέφει εκεί που τον περιμένει υπομονετικά ο στοργικός του πατέρας, ο οποίος τον δέχεται και τον συγχωρεί, αφού γύρισε πραγματικά μετανοημένος.
Ποίο άραγε ήταν το ενθαρρυντικό στον νέον αυτόν, που του έδωσε τη δυνατότητα της επιστροφής; Ήταν η στάση που κράτησε ο συγκεκριμένος πατέρας της παραβολής, καθώς και ο τρόπος που χειρίστηκε το θέμα. Ο πατέρας του δίνει το κομμάτι, το επιβάλλον μέρος της περιουσίας, που ζητάει.
Δεν τον ενδιαφέρει τι θα πει ο κόσμος, όπως ενδιαφέρει τόσο πολύ εμάς, για το πώς θα χαρακτηρίσουν το παιδί μας, για τις αστοχίες του, δεν τον ενδιαφέρει, αν θα χάσει το κύρος του, αν παρουσιαστεί, ως πατέρας αποτυχημένος, που μεγάλωσε ένα παιδί, που ζητάει, να φύγει από το σπίτι και το αφήνει να φεύγει μακριά του. Ο πατέρας, όμως, ενεργοποιώντας το πατρικό φίλτρο της αγάπης και της στοργικότητας, αδιαφορεί για την κρίση του κόσμου στην ανταρσία του γιου του. Αυτό το πατρικό φίλτρο ήταν που δεν του έκανε, ούτε διδασκαλία, ούτε υποδείξεις, για τις δυσκολίες που θα συναντούσε, με λόγια, γιατί πίστευε, ότι πρέπει να τον αφήσει να περιπλανηθεί, να πάθει, να μάθει, να βιώσει προσωπικά το αίσχος, την απάτη και το ψεύδος της αμαρτίας.
Παράλληλα, ο πατέρας, γνωρίζει, ότι ο δρόμος της φυγής είναι επικίνδυνος, αλλά δεν θέλει, να επιβάλει διαφορετική αντιμετώπιση στο αίτημα του παιδιού του, όσο πόνο και θλίψη του προκαλεί. Το μόνο που κάνει είναι να τον κρατήσει βαθειά στην αγάπη του, κρατώντας το σταυρό της υπομονής και της αναμονής.
Πράγματι, ο πατέρας κρίνει, ότι δεν έχει νόημα να κρατήσει, δια της βίας, το παιδί αυτό κοντά του, αλλά να του δώσει τη δυνατότητα, να δημιουργήσει εκείνες τις προϋποθέσεις, ώστε μόνος του να έλθει προς εαυτόν. Αυτή η συμπεριφορά του πατέρα είναι η καθοριστική κίνηση του υιού, για την επιστροφή του, με αποτέλεσμα, μετανόησε, «ελθών εις εαυτόν».
Αυτή η συμπεριφορά του πατέρα με τα έως τώρα δεδομένα της παιδαγωγικής και των συναφών επιστημών, θα τον κατέτασσαν στην κατηγορία των δημοκρατικών γονέων. Οι γονείς αυτοί συνδυάζουν την αγάπη με την ελευθερία. Αναγνωρίζουν στα παιδιά τους το δικαίωμα ελευθερίας τους, ώστε να ικανοποιούν μόνα τους τις ανάγκες τους και να οδηγούνται τελικά στην αυτάρκεια, στην αυτοτέλεια και στην αυτονομία. Οι γονείς αυτοί, ισχυρίζονται έγκριτοι επιστήμονες, αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους με δημοκρατική διάθεση, συνεργάζονται με αυτά, προσφεύγουν συχνά στο διάλογο και στην ενθάρρυνση, τα επαινούν σε περίπτωση επιτυχίας και τα ενθαρρύνουν σε περίπτωση αποτυχίας.
«Μόνο αν το καταλάβουμε», λέει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν, «θα μπορέσουμε να αρχίσουμε την επιστροφή στην αυθεντική ζωή, Όταν, δηλαδή, συνέλθουμε από το μεθύσι της αμαρτίας, μόλις διαλυθεί το σκοτάδι, μόλις αποκτήσουμε επίγνωση της κατάστασης μας, τότε αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας, ξαναβρίσκουμε την προσωπικότητα μας, ερχόμαστε "εις εαυτόν". «Αμαρτίας επίγνωση, αυτογνωσία, είναι το πρώτο στάδιο της μετανοίας . "Προηγείται της μετανοίας, μας λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, η επίγνωση των οικείων πταισμάτων», η οποία είναι η βασική αιτία, για να ελκύσουμε το Θείο έλεος. Γι' αυτό και ο προφήτης Δαβίδ λέγει προς τον Θεό: "Ελέησον με, ότι την ανομίαν μου εγώ γινώσκω ...;". Αλλά, για να αισθανθεί κανείς την ανάγκη να έλθει σε «επίγνωση της αληθείας», εξαρτάται από το σύνολο της αλήθειας της ζωής του πατέρα.
Αυτή τη δοκιμασία του νεώτερου γιου στη μακρινή χώρα έδειξε και τον εσωτερικό του κόσμο, τις αντιστάσεις, αλλά και τις αναμνήσεις του από την πατρική στοργή και γι’ αυτό σκέπτεται, σε ποιόν πρέπει να προσφύγει. Έχοντας, λοιπόν, αυτές τις αναμνήσεις, ο «άσωτος» της παραβολής, παίρνει το δρόμο της επιστροφής. Και πριν ακόμη φθάσει στο σπίτι, ο πατέρας τον βλέπει από μακριά και τρέχει. Χωρίς να του πει τίποτα, πέφτει ολόκληρος στην αγκαλιά του και τον καταφιλεί. Κανείς δεν μιλά. Κανείς δεν απολογείται, για τίποτα. Έτσι γίνεται στη μετάνοια. Η στιγμή εκείνη είναι ιερή. Διότι, συντελείται η μυσταγωγία της σχέσης πατέρα και γιου, ιερουργούμενη στο θυσιαστήριο της βαθειάς σιωπής, που το δημιουργεί η πυράκτωση της αγάπης, που παραλύει τη γλώσσα.
Έτσι, η πατρική αγάπη νίκησε το θάνατο και άναψε τη χαρά και το πανηγύρι, και ενδύεται και πάλι ο νεότερος υιός, όχι πια ο άσωτος, την στολή την πρώτη και φορά το δακτυλίδι της υιοθεσίας και θύεται ο μόσχος ο σιτευτός, ώστε αυτή η επιστροφή γίνεται ο κόλαφος της αμαρτίας και το κλέος της αξιοπρέπειας και του ήθους.
Μπορούμε, λοιπόν, να γυρίσουμε στον Πατέρα μας, γιατί εκείνος είναι η ζωή, η επικύρωση της αξιοπρέπειάς μας, η επανεύρεση της ανθρωπιάς μας, η βίωση της ελευθερίας μας.
Είναι εφικτή σε κάθε «άσωτο» και περιπλανώμενο στα καντούνια της αμαρτίας, όχι απλά η επιστροφή μας, αλλά η υποδοχή μας από τον φιλόστοργο ουράνιο Πατέρα, γιατί ο ίδιος ο Θεός «μας έδωσε πολλούς τρόπους μετανοίας, για να διευκολύνει την ανάβασή μας στον ουρανό», γράφει ο ιερός Χρυσόστομος. Ο καθένας μας επομένως, μπορεί να διάλεξη τον τρόπο, τον τόπο και τη στιγμή, που του ταιριάζει καλύτερα για να αρχίσει την επιστροφή στον πατρικό Οίκο. Και τότε θα συμβεί, για τον καθένα μας, αυτό που συνέβη στην περιγραφή της παραβολής του Κυρίου
Ο φιλόστοργος Πατέρας δέχθηκε τον άσωτο με ανοιχτή αγκαλιά, επειδή ήταν Πατέρας και όχι δικαστής. Όταν χρειάζεται να σώσεις τον ταλαιπωρημένο, δεν είναι καιρός δικαστηρίων, άλλα φιλανθρωπίας και αποδοχής της συγγνώμης του, μόνον. Δεν χρειαζόταν να τιμωρηθεί κι άλλο. Τιμωρήθηκε αρκετά ζώντας στην ξένη χώρα. Γι’ αυτό ο Πατέρας δεν είπε στον διαμαρτυρηθέντα μεγαλύτερο γιο του, εκείνα που έπραξε ο αδελφός του, αλλά εκείνα που έπαθε. Δεν θυμήθηκε το ότι κατέφαγε την περιουσία Του, αλλά ότι περιέπεσε σε αμέτρητες συμφορές» (ι. Χρυσ.). Ο μεγαλύτερος αδελφός της παραβολής σκεπτόταν σύμφωνα με την ανθρώπινη δικαιοσύνη, αλλά ο Πατέρας ενεργούσε σύμφωνα με την πατρική Του στοργή και αγάπη. Ο «άμεμπτος», ο «αμόλυντος» και «άσπιλος» μεγαλύτερος υιός, ζητάει να επιβληθεί «επιτίμιο». Να περάσει από δίκη τον αδελφό του. Να πληρώσει για τα λάθη του. Αλλά η δικαιοσύνη του Πατέρα είναι η αποδοχή, χωρίς προϋποθέσεις και συνθηκολογήσεις, γιατί αγαπάει, γιατί είναι στοργικός, γιατί είναι Πατέρας.
Οι άγιοι Πατέρες, υποστηρίζουν, ότι και η δική μας θέση απέναντι στον Θεό, είναι παρόμοια με του ασώτου, και με τέτοιο τρόπο ο φιλάγαθος Θεός δέχεται και αγαπά εκείνους, που μετανοούν. Ο Πατέρας περιμένει την επάνοδό μας από την πλάνη. Αρκεί να επιστέψουμε, και ενώ θα είμαστε, ακόμη μακριά, θα τρέξει και θα πέσει στον τράχηλο μας και θα αγκαλιάσει, με στοργικούς ασπασμούς, την «κεκαθαρμένη» ήδη, από την μετάνοια ψυχή μας. Θα μας ενδύσει την ψυχή με την πρώτη στολή, που εξεδύθη τον παλαιό άνθρωπο, θα δαχτυλοθετήσει την χείρα μας και θα βάλει υποδήματα στα πόδια, που επέστρεψαν στην πατρώα στέγη. Θα αναγγείλει την ημέρα αυτή, ως «ημέρα ευφροσύνης και χαράς στους αγγέλους και στους ανθρώπους, και θα εορτάσει τη σωτήρια σου» , διδάσκει ο Συμεών ο νέος Θεολόγος.
Αυτή η χαρά του ουρανού για την επιστροφή του μετανοούντος είναι το κυρίαρχο στοιχείο στις παραβολές του χαμένου προβάτου, της χαμένης δραχμής και του ασώτου. Ο καλός Ποιμένας «χαίρων επιτίθησιν επί τους ώμους αυτού, το χαμένο πρόβατο και ελθών εις τον οίκον συγκαλεί τους φίλους και τους γείτονας λέγων αυτοίς• συγχάρητέ μοι, ότι εύρον το πρόβατό μου το απολωλός». Και στις τρεις παραβολές ο Κύριος, μάς βεβαιώνει, ότι «χαρά γίνεται ενώπιον των αγγέλων του Θεού επί ενί αμαρτωλώ μετανοούντι» .
Η αγάπη Του, μας συγκαλεί όλους στο πανηγύρι της χαράς του ουρανού και μας κάνει κοινωνούς της θείας ευφροσύνης. Ο Θεός Πατέρας θέλει να επιστρέψουμε αβίαστα και ελεύθερα προς Αυτόν, «εξ όλης της καρδίας και εξ όλης της ψυχής και εξ όλης της διανοίας μας», ώστε ολόκληρους να μάς αγκαλιάσει με την πατρική Του αγάπη.
Ο άσωτος απομακρύνθηκε από τον φιλόστοργο Πατέρα του και πορεύθηκε εις «χώραν μακράν». Η πατρική αγάπη όμως απλώνεται τόσο μακράν, όσο είχε φθάσει το αγαπημένο Του παιδί. Και όταν είδε την απόφαση για επιστροφή, συνέργησε ο ίδιος, για να την πραγματοποίηση: «Έτι αυτόν μακράν απέχοντος, είδεν αυτόν ο πατήρ αυτού και εσπλαγχνίσθη, και δραμών, επέπεσεν επί τον τράχηλον αυτού και κατεφίλησεν αυτόν». Η φράση «έτι μακράν αυτού απέχοντος», αποκαλύπτει «την απερίγραπτη φιλοστοργία του ουράνιου Πατέρα, καθώς και το μέγεθος και την ποιότητα της αγάπης, που επιδεικνύει σ’ εκείνους, που επιστρέφουν κοντά Του». Ο στοργικός Πατέρας δεν περιμένει να φθάσει το παιδί Του. Αγναντεύει διαρκώς και όταν το αντικρίζει, τότε τρέχει πρώτος να τον υποδεχθεί.
Ας βιαστούμε να γυρίσουμε με την πτήση της επιστροφής. Ας επαναπατριστούμε στην πατρώα γη, στην πατρώα στέγη, όπου υπάρχει αφθονία αγάπης και είναι εξασφαλισμένη η τροφή και η διατροφή του καθενός μας. Να πούμε κι εμείς το «αναστάς πορεύσομαι προς τον πατέρα μου και ερώ αυτώ, πάτερ, ήμαρτον εις τον ουρανόν και ενώπιόν σου, ουκέτι ειμί άξιος κληθήναι υιός σου, ποίησόν με ως ένα των μισθίων σου».
Του Πρωτ. Γεωργίου Σούλου